Dünyanın en büyük müzik dinleme platformlarından Spotify’a göre bu yıl Türkiye’de en çok dinlenen müzisyenler Semicenk, Lvbel C5 ve Sezen Aksu oldu.

En çok dinlenen şarkılar ise rapçiler Era7capone, Batuflex ve Narco’nun beraber yaptığı CISTAK, rapçi Lvbel C5’in DOĞUŞTAN BERİ HAKLIYIM (tmm) ve Zeynep Bastık’ın Lan şarkıları oldu.

Aslında rap uzun zamandır Türkiye’nin en çok dinlediği şarkı türlerinin başında geliyor.

Ancak bu yıl özellikle en çok dinlenen şarkıların sözlerinde yer alan bazı ifadeler tartışma konusu oldu.

CISTAK şarkısında lüks tüketimi özendiren, suçu teşvik eden ve kadını aşağılayan ifadeler olduğu vurgulanıyor.

Lvbel C5’in şarkılarında ise lüks tüketimin övülmesi ve sosyal medya dilinin kullanılması eleştiriliyor.

Rap müziğin zirvedeki yerini ve hakkındaki tartışmaları beş başlıkta topladık.

1. RAP SOKAĞIN DİLİNDEN ANLIYOR

Türkiye’de son yıllarda rap’in daha popüler bir müzik türü haline geldiğini görüyoruz.

Müzik yazarı Taner Turna, bunu ana akım müzik yapanların toplumun güncelinden uzaklaşmasına bağlıyor.

Turna’ya göre ana akım müzik, gündelik hayatın dertlerini ve toplumun yaşadığı sıkışıklığı yansıtamıyor:

“Özellikle 2010’ların ortasından sonra ana akımla toplum arasında bir boşluk oluştu. Bu boşluğu da hip hop doldurdu.”

Müzik yazarı Deniz Durukan, rapin muhalif damarının yanı sıra, sokak kültüründen yararlanan bir yapısı olduğunu da söylüyor.

Durukan, rap müzik için, “Kenarda, kıyıda köşede kalmış kişilerin bir dili olma meselesi var” ifadesini kullanıyor.

Rap’i tempolu bir müziğin üzerine söylenen ritmik sözlerle yapılan bir müzik türü olarak tanımlayabiliriz.

Hip hop ise daha çok rap müziği de içine alan bir kültür olarak tanımlanıyor.

2. SOSYAL MEDYA MÜZİĞE SIZIYOR

Rap’in bu kadar popüler olmasının bir başka sebebi ise sokağın yanı sıra sosyal medyada konuşulanları da bünyesine alabilmesinde yatıyor.

Rap şarkı sözlerinde görülen lüks tüketime düşkünlük, güç ve maddiyat elde etme gibi eğilimler sosyal medyanın da ana gündem maddeleri arasında.

En çok dinlenen çoğu rap şarkısının içinde markaların isimleri geçiyor, lüks arabalarla alınan yollar anlatılıyor, satın alınan ya da hayali kurulan lüks tüketim ürünleri övülüyor.

Müzik yazarı Durukan, sokağın da sosyal medyanın da dilinin bu olduğunu söylüyor ve bazı rapçilerin bu meseleleri şarkılarına taşıdığını aktarıyor:

“Zengin olmanın ve güç kazanmanın hayalini kuranlar var, bazı rapçiler de bunu anlatıyor.”

Müzik yazarı Taner Turna, “Türkiye çok kısa yollu bir şöhret sevdasına düşmüş durumda” saptamasında bulunuyor ve bunu refah seviyesinin düşük olmasına bağlıyor.

Bu da ister istemez yeni nesil rapçilerin şarkı sözlerine yansıyor.

Ayrıca şarkıların sosyal medyada paylaşılan videolarda kullanılmasıyla hızlıca trend haline gelebiliyorlar.

Twitter’da yeniden kurgulanan videolarda ya da TikTok trendlerinde bu şarkıları tekrar tekrar dinlemek mümkün oluyor.

3. TEKNOLOJİ İLE MÜZİK DAHA HIZLI YAPILIYOR

Günümüzdeki rap şarkılarının sürelerinin kısa olması ve elektronik altyapıya sahip olmaları da popüler hale gelmelerini kolaylaştırıyor.

Gelişen teknoloji ile birlikte elektronik altyapıya sahip şarkıları ortaya çıkarma süresi çok kısaldı.

Yazar Durukan, şarkıların hızla üretilmesi sürecinin “düşüncenin kaybolmasına” yol açtığını savunuyor:

“Müzik dediğiniz zaman sadece melodisi, armonisiyle değil, sözünün de sanat olması gerek. Hepsi bir bütün aslında. Teknolojinin gelişmesiyle çok hızlı üretilen ve tüketilen müzikten bahsedebiliriz. O arada düşünce kayboluyor.”

Böylece şarkıcı da dinleyici de çok fazla düşünmeden kendini müziğin ritmine bırakabiliyor.

Durukan, artık şarkılarda eski melodik altyapıların olmadığını, çocukların ve gençlerin şarkılardaki gitar ve davul sololarını sıkıcı bulduğunu vurguluyor:

“Uzun girişler zaman kaybı olarak görülüyor. Hemen mevzuya geçilsin istiyorlar. Çünkü onu bitirip başka bir şeye geçecekler.”

4. DİJİTAL PLATFORMLARLA MÜZİK TÜKETİMİ TEK TİPLEŞTİRİLDİ

Spotify gibi dijital müzik dinleme platformlarının hakimiyetiyle müzik dinleme alışkanlıkları benzerleşti.

Bu tarz platformların popüler olanı daha çok önermesiyle herkes benzer şarkıları dinliyor.

Bu da bir şarkı popüler hale geldiğinde herkesin radarına girmesine yol açıyor. Şarkıcılar da popüler olması garanti şarkıları üretme yoluna gidiyor.

Yazar ve girişimci Turna, bunun “manipüle edilmiş bir dinleme deneyimi” olduğunu düşünüyor.

“Bu platformların ürettiği sayılar üzerinden anlam biçiyoruz” diyen Turna, yapay zekanın dinleme deneyimindeki etkisinin arttığını, “bize sunulan kapalı bir fanus içinde müzik dinleme deneyimi” yaşadığımızı söylüyor.

Turna, bu fanusun içinden çıkmak için radyo dinlemenin büyük bir önem taşıdığını söylüyor.

Sevdiğiniz şarkı ve şarkıcıların plak şirketlerine göz atıp, başka müzisyenler bulmak, emek vermek gerektiğini vurguluyor.

5. HAKİM ATAERKİL SİSTEMİ YANSITIYOR

Türkiye’de son dönemin popüler rap şarkılarında yasak madde kullanımını ve suç işlemeyi öven sözlere rastlamak mümkün.

Bunun yanı sıra kadına karşı şiddet unsurları da yine bu şarkılarda görülebiliyor.

Uzmanlar bunu hakim ataerkil kültürün bu şarkılarda yer bulabilmesine bağlıyor.

Sosyolog Nilüfer Narlı, Türkiye’de “ataerkil kültürü besleyen bazı gelenekler ve dini yorumların olduğunu, bunun da kadına karşı şiddeti meşrulaştıran güçlü bir kültürel yapının ortaya çıkmasına yol açtığını” söylüyor.

“Kadın karşıtı, sosyal cinsiyet eşitliği karşıtı kültür, pop kültürde daha rahat yayılıyor” diyen Narlı, ataerkil kültürün popüler kültürde yeniden üretildiğini aktarıyor.

Müzik yazarı Durukan da benzer fikirde.

Cinsiyetçi zihniyetin her alana yansıdığını söyleyen Durukan, kadın ve erkek rollerinin şarkılarda yeniden üretildiğini düşünüyor.

Durukan, “Hegemonik bir erkeklik meselesi var. Bu çok yaygın. Televizyonda, dünyanın politik dilinde, her yerde var. Sokaktaki güç savaşı, erkeklik savaşı gibi meselelere dair videolar çekiliyor, şarkılar yapılıyor” diyor.

DEĞİŞİM OLUR MU?

Bütün bunlarla, aslında müzisyenler için de sanatlarını icra etmeleri ve para kazanmaları adına zor bir sektör ortaya çıkarıyor.

Müzik yazarı Turna’ya göre bu hızlı üretim ve tüketim döneminde yapılan şarkılar üzerine konuşmak gerekli; yoksa müzik sektörü sadece anlık popülerlikler yaratan bir alana dönüşüyor:

“Yapılanlar gerektiği kadar eleştirilmiyor, bağlamı kurulmuyor ve bir hafıza etrafında şekillendirilmiyor. Karşısına bir şey koyamadan, alt kültürlerine bakmadan, nereden geldiği irdelenmeden geçilip gidiliyor.”

Turna’nın bu dediğine paralel olarak kadın karşıtı sözleriyle gündeme gelen CISTAK şarkısına gösterilen tepkiler de sonuç verdi.

CISTAK şarkısının Ebo namlı yapımcısı İbrahim Tilaver, sosyal medyadan şu mesajı paylaştı:

“Anneme verdiğim söz üzerine ocak ayından itibaren şirketimin bünyesinde kadının objeleştirildiği herhangi bir parçanın çıkmasına izin vermeyeceğim. Geçmişte şirketimiz bünyesinde yayımlanan bu tarz tüm parçalar adına kadınlarımızdan özür diliyorum.”